Jak rozmawiać z dzieckiem wykluczonym przez grupę rówieśniczą?

Wykluczenie z grupy to jedno z najtrudniejszych doświadczeń, jakie może spotkać dziecko w przedszkolu lub szkole. Uczucie samotności, bezradności i smutku może towarzyszyć mu przez długi czas, a skutki takiego odrzucenia mogą rzutować na dalszy rozwój społeczny i emocjonalny.

Ciche sygnały

Dziecko rzadko wprost powie: „Jestem wykluczone”. Częściej pojawiają się subtelne sygnały: „Znowu bawiłem się sam”, „Nikt mnie nie wybrał”, „Nie miałem z kim usiąść”. Takie wypowiedzi nie powinny być bagatelizowane. Według badań Rubina i współpracowników (2006), dzieci, które doświadczają społecznej izolacji, są bardziej narażone na trudności emocjonalne, lękowe oraz zaburzenia nastroju.

Co może czuć dziecko?

Wykluczenie może rodzić w dziecku poczucie, że „coś ze mną jest nie tak”. Brak kontaktu z rówieśnikami osłabia pewność siebie i naturalny rozwój kompetencji społecznych. Co ważne, dziecko często nie wie, co może zrobić, by to zmienić. Zaczyna się wycofywać, unika wspólnych zabaw, a w skrajnych przypadkach – nie chce chodzić do szkoły lub przedszkola.

Jak reagować?

Najważniejsze to dać dziecku przestrzeń do mówienia. Zamiast zasypywać je pytaniami, można powiedzieć:
„Opowiedz mi, jak się czujesz, kiedy jesteś sam w grupie?”
Unikaj ocen („Może jesteś zbyt cichy”, „Trzeba się bardziej starać”), bo to może pogłębić poczucie winy.

Kolejnym krokiem jest kontakt z nauczycielem. Rolą pedagoga jest tworzenie inkluzywnego środowiska. W wielu przypadkach wystarczy drobna zmiana organizacji zabaw czy rozmowa z grupą, by dziecko mogło się lepiej odnaleźć.

Co możesz zrobić jako rodzic?

– Zapraszaj inne dzieci do wspólnych aktywności poza szkołą.
– Rozwijaj umiejętności społeczne poprzez zabawy w odgrywanie ról, wspólne gry planszowe czy zajęcia grupowe.
– Pokazuj dziecku, że zasługuje na przyjaźń i że nie musi dopasowywać się za wszelką cenę.