Czym jest zabawa?

2023-03-23

Czy zabawa może mieć wymiar edukacyjny? Pedagogika zabawy.

Pedagodzy zauważyli jednak, że odpowiednio pokierowana zabawa może być doskonałą okazją do integracji grupy i wspierania wszechstronnego rozwoju dziecka. Tak powstała pedagogika zabawy.

Pedagogika zabawy nie jest osobną dyscypliną czy teorią naukową, jest wynikiem rozwoju myśli pedagogicznej na temat zabawy. Jest to rodzaj metodyki pracy z grupą. Pedagogika zabawy czerpie z wielu źródeł. Głównie opiera się na psychologii humanistycznej, która skupia się na całościowej wizji człowiek, jego pozytywnych cechach i założeniu, że człowiek z natury jest dobry. Nurtem przewodnim jest zatem wiara w człowieka, jego możliwości i wewnętrzne zasoby oraz dążenie do samorozwoju. Drugą inspiracją teoretyczną dla pedagogiki zabawy jest pedagogika postaci (Gestalt), która opiera się na założeniu, że „(…) człowiek jest w istocie organizmem godnym zaufania, niesie w sobie ogromny potencjał możliwości, do których realizacji muszą być stworzone odpowiednie warunki. Człowiek jest istota społeczną, aktywną samą w sobie i zmienia się dzięki własnej aktywności i jego interakcjom z otoczeniem. Każda jednostka zmierza do wielostronnego rozwoju swoich możliwości i zdolności, a zachowania człowieka można zrozumieć tylko w ich całości” (B. Śliwerski (red.), Współczesne teorie i nurty wychowania, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2004)

Pedagogika zabawy angażuje zatem wszystkich członków grupy, bazując na ich własnych możliwościach i zdolnościach do wszechstronnego, harmonijnego rozwoju, a jednocześnie nadal jest źródłem przyjemności i satysfakcji.

Jakie są zalety pedagogiki zabawy?

Oddziałuje na sferę emocjonalną człowieka i sprzyja uwalnianiu pozytywnych uczuć,
Wspomaga samodzielną aktywność,
Wzmacnia poczucie bezpieczeństwa – poprawia komunikację i rozwija współpracę w grupie,
Skłania do refleksji nad własnymi doświadczeniami i przeżyciami,
Integruję grupę angażując ją we wspólne działania, przy jednoczesnym poszanowaniu indywidualności,
Jest skierowana zarówno dla dzieci, jak i dorosłych,
Pobudza do twórczego działania i wykorzystania potencjału (zarówno grupy, jak i jednostki).

Czy pedagogika zabawy rządzi się jakimiś prawami?

Pedagogika zabawy opiera się na następujących zasadach:

Zasada dobrowolności uczestnictwa w zabawie – uczestnik sam decyduje czy chce wziąć udział w danej zabawie, wychowawca/pedagog stara się wtedy wejść w rolę animatora, który stara się zachęcić, zainteresować dziecko daną zabawą. Ważna jest pozytywna motywacja, która może okazać się skuteczna i stymulująca, nie stosuje się jednak żadnych środków przymusu.
Zasada uwzględniania wszystkich poziomów komunikowania się – Należy ułatwić kontakty między ludźmi, stymulować do wykorzystania poziomu rzeczowego (informacje obiektywne, faktyczne wymieniane między uczestnikami) i emocjonalnego (od humoru, emocji towarzyszących danej jednostce, zależy w jaki sposób przyjmie ona dane treści). Zasada ta uczy prowadzącego i uczestników tolerancji i akceptacji różnych postaw i emocji.
Zasada uznawania przeżyć jako wartości – każde przeżycie wnosi coś wartościowego do naszego życia. W myśl tej zasady uczestnicy uczą się nie oceniać i nie krytykować osoby jako jednostki, przeżycia (nawet te trudne) są wartościowe, a dzielnie się nimi wzmacnia grupę.
Zasada świadomej rezygnacji z rywalizacji – człowiek, jest istotą społeczną i wrażliwą. Warto w zabawie unikać rywalizacji, sytuacji porównywania i oceniania, zwłaszcza wtedy gdy jest jeden zwycięzca. Zapobiega to kształtowaniu się poczucia bycia „gorszym”, wyrównuje szanse edukacyjne, kształtuje indywidualność i skłania do samorozwoju.
Zasada wykorzystania różnorodnych środków wyrazu dla wyzwalania aktywności – przekazywane treści powinny oddziaływać wielozmysłowo, zabawy powinny być atrakcyjne.
Zasada „tu i teraz” – nauczyciel/prowadzący powinien reagować na wszelkie sygnały płynące od dzieci/uczestników, powinien modyfikować zabawy i troszczyć się o ich dobre samopoczucie. Kształtuje to poczucie sprawstwa, a także pozwala na rozwijanie dobrej, pozytywnej atmosfery, która opiera się na wzajemnym szacunku.